Nhiều địa phương mạnh dạn để gia chủ quản lý, kinh doanh di tích tư nhân và sẵn sàng hỗ trợ tiền để bảo tồn, tôn tạo Cho đến nay, việc quản lý di tí
Nhiều địa phương mạnh dạn để gia chủ quản lý, kinh doanh di tích tư nhân và sẵn sàng hỗ trợ tiền để bảo tồn, tôn tạo
Cho đến nay, việc quản lý di tích dinh thự “vua Mèo” ở Hà Giang vẫn chưa có chọn lọc cuối cùng dù vụ việc đã lùm xùm 1 thời gian dài. Trong khi đó, nhiều địa phương khác giao hẳn cho tư nhân quản lý di tích là gia sản riêng của mình.
Không phân phối vé hoặc chỉ thu tượng trưng
Thừa Thiên – Huế là địa phương được biết đến có nhiều di sản của một vài gia đình, dòng họ lâu đời. Ngoài một vài nhà cổ ở làng Phước Tích, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền thì số lượng lớn tập trung ở TP Huế và được hình thành từ thời triều Nguyễn.
Theo thống kê của Phòng Văn hóa – Thông tin (VH-TT) TP Huế, TP có dao động 42 phủ đệ của một vài ông hoàng, bà chúa triều Nguyễn và 40 nhà vườn đặc trưng. Trong đó, phủ Tuy Lý Vương được xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 1991, phủ thờ Diên Khánh Vương (đều ở phường Vỹ Dạ) được xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2012, nhà vườn Lạc Tịnh Viên (phường Vĩnh Ninh) là nhà vườn truyền thống Huế đặc trưng duy nhất cho đến nay được xếp hạng di tích cấp tỉnh từ năm 2007.
Đường Phú Mộng, phường Kim Long, TP Huế được xem là tuyến các con phố có nhiều nhà vườn và lôi kéo khá đông du khách. Du khách đến tham quan được gia chủ tiếp đón niềm nở, không phân phối vé hoặc giá vé rất thấp, chỉ đủ kinh phí trà, nước.
Nhà cổ Hội An do tư nhân quản lý lôi kéo đông đảo du khách tham quan Ảnh: TRẦN THƯỜNG
Nhằm phát huy giá trị di sản, thời gian qua, tỉnh Thừa Thiên – Huế đã cho thực hiện Đề án “Chính sách hỗ trợ bảo vệ và phát huy giá trị nhà vườn Huế”. Theo Phòng VH-TT TP Huế, 8 nhà vườn, 1 phủ đệ đã được hỗ trợ kinh phí trùng tu, sửa chữa và đang đã đi vào làm việc thủ tục để hỗ trợ trùng tu 3 nhà vườn trong năm 2018. Chính sách này giúp một vài nhà vườn, phủ đệ không bị xuống cấp, qua đó phát huy giá trị di sản, lôi kéo khách tham quan.
Bà Phạm Quỳnh Dao, Trưởng Phòng VH-TT TP Huế, khẳng định một vài nhà vườn, phủ đệ khi tham dự đề án này được hưởng chính sách phân phối hàng đặc trưng. Ngoài kinh phí trùng tu, một vài nhà vườn, phủ đệ còn được hỗ trợ kinh phí khảo sát, lập báo cáo kinh tế kỹ thuật, kiến trúc trùng tu, vay lãi suất thấp…
“Các phủ đệ đều do một vài hệ phái, cá nhân của dòng họ Nguyễn Phước có, sử dụng và quản lý. Nhà nước quản lý các di tích này như một vài công trình dân dụng và không có quyền can thiệp vào quá trình sử dụng, cải tạo, thi công…” – bà Dao nhấn mạnh.
Tuy nhiên, việc triển khai trùng tu một vài di tích gặp gặp khó về kinh phí đối ứng, bởi tỉnh Thừa Thiên – Huế chỉ hỗ trợ được 700 triệu đồng/nhà. Vì vậy, nhiều phủ đệ đến nay chưa được trùng tu, bị xuống cấp, lấn chiếm. Di tích phủ thờ Diên Khánh Vương sau khi được công nhận đến nay vẫn chưa được đầu tư nâng cấp. Xung quanh khu di tích này đã bị lấn chiếm, thi công nhà ở. Kinh phí trùng tu di tích này khá cao, dao động 2 tỉ đồng.
Toàn quyền kinh doanh
TP Hội An, tỉnh Quảng Nam có hàng trăm nhà cổ thuộc có tư nhân nằm trong khu phố cổ được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa địa cầu. Nhiều năm qua, TP Hội An có một vàih quản lý thích hợp để không làm phát sinh mâu thuẫn lợi ích giữa tư nhân và nhà nước.
Theo ông Nguyễn Văn Sơn, Phó Chủ tịch UBND TP Hội An, TP này hiện có hơn 1.350 di tích, riêng khu phố cổ đã hơn 1.100 di tích gồm nhà ở, hội quán, miếu, đình, nhà thờ, chùa. Hơn 80% trong số này thuộc có tư nhân. Việc quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị của một vài di tích được thực hiện theo tiêu chí “3 nhà”: Nhà nước, nhà chuyên môn, chủ nhà – chủ di tích.
Ông Sơn cho biết dù nhà nước quản lý về mặt hành chính nhưng một vài chủ di tích toàn quyền chọn lọc việc kinh doanh hoặc mua phân phối cho chủ có khác có điều kiện không ảnh hưởng tiêu cực đến di tích. “Kể cả một vài nhà cổ phục vụ du khách tham quan như Tấn Ký, Phùng Hưng thì cũng chỉ đưa họ vào ô vé, quảng bá; còn việc tổ chức tham quan là do chủ di tích tự thực hiện” – ông Sơn nói.
Tại Hội An, di tích duy nhất có hơi hướng hợp tác giữa nhà nước có tư nhân là nhà lưu niệm Cao Hồng Lãnh (tên gọi khác nhà cổ Đức An). Tuy vậy, nhà nước cũng chỉ đứng ra tổ chức hỗ trợ tư liệu, nghiệp vụ trưng bày để nơi đó vừa là nhà gia tộc vừa là nhà lưu niệm chứ không trực tiếp quản lý, khai thác.
“Đối có các di tích tổ chức phân phối vé tham quan, việc tu bổ là chuyện nhỏ vì tiền phân phối vé mỗi năm đến vài tỉ đồng. Chỉ 1 số nhà cổ có đồng chủ có, khi cha mẹ chết đi, một vài con được thừa kế ở nước ngoài, nhà xuống cấp không ai sửa chữa thì nhà nước bỏ tiền tu bổ, sau đó cho thuê. Khi thu hồi đủ tiền tu sửa thì bàn giao lại cho gia chủ” – ông Sơn nêu rõ.
Không cần quốc hữu hóa
Luật sư Trương Anh Tú, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, cho biết pháp luật đã quy định rõ di sản là không cần quốc hữu hóa. Thế nhưng, không quốc hữu hóa thì quản lý thế nào, việc tôn tạo, sử dụng ra sao thì giữa tư nhân và nhà nước cần phải có sự phối hợp nghiêm ngặt.
Theo luật sư Thanh, nhà nước sẽ chịu trách nhiệm quản lý, tạo ra hành lang pháp lý, khuôn khổ để tư nhân làm việc và nhà nước nên để cho chủ có di tích trực tiếp quản lý. Nếu chủ có đó đề xuất, đề nghị gì về góc độ tổ chức khai thác thì nhà nước tham khảo hỗ trợ để cùng phát triển. Tư nhân khi khai thác sử dụng phải tôn trọng và thực hiện theo đúng Luật Di sản đã quy định; không được tự mình tôn tạo, sửa chữa hay làm các điều trái có luật.
H.Thanh
GS Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam:
Quá nhiều ràng buộc
Có 1 thực ở là nhiều ngôi nhà, vị trí thờ tự có tính lịch sử, giá trị rất cao nhưng không được xếp hạng. Câu trả lời dễ làm là người dân không muốn đưa vào xếp hạng di tích, bởi bị ràng buộc quá nhiều bởi Luật Di sản. Có các nhà thờ họ rất có giá trị nhưng khi đưa vào xếp hạng, trở thành di tích lịch sử lại khiến con cháu, người trong họ gặp nhiều gặp khó khi trùng tu, sửa chữa.
Nhà thờ họ Nguyễn Khả Trạc là 1 ví dụ điển hình. Trước khi có chọn lọc trùng tu vào năm 2016, suốt gần 20 năm, nhà thờ họ này luôn trong hiện trạng xuống cấp, ngập lụt. Nhiều năm liền, dòng tộc Nguyễn Khả nhiều lần gặp chính quyền địa phương xin nâng nền nhà di tích lên nhưng đều không được chấp thuận.
Rất nhiều công trình có từ thế kỷ XVI-XVII bị phá đi, làm cái mới to hơn để cung cấp nhu cầu người dân nhưng nhà nước chẳng thể áp đặt là di tích văn hóa. Nguyên do là vì người dân không đăng ký, bởi họ biết đăng ký sẽ bị ràng buộc.
Nhà nước chưa có tiền cho việc trùng tu toàn bộ di tích, bởi thế cần phải suy nghĩ biện pháp nào đó cho thích hợp. Cần phải tạo ra sự dân chủ, tạo ra các cuộc đối thoại giữa chủ có di sản có cơ quan chính quyền. Khi đối thoại phải linh hoạt, nếu không thì cả hai bên sẽ không giải quyết được vấn đề, dẫn đến mâu thuẫn giữa chủ thể văn hóa và bảo tồn di tích bị đẩy lên cao.
Từ trường hợp nhà thờ họ Nguyễn Khả Trạc, nếu không làm tốt, một vài chủ có di sản sẽ không đăng ký xếp hạng di tích, vì đăng ký hay không là quyền của chủ thể văn hóa.
Theo tôi, một vài cơ quan quản lý cần một vàih tân một vàih tư duy về việc quản lý một vài di tích thuộc về có của 1 cùng đồng như dòng họ. Cần tôn trọng vai trò của người chủ có là dòng họ. Nhiều quy định giai đoạn này quá cứng nhắc, không thích hợp có sự một vàih tân của xã hội, không khuyến khích được cùng đồng tự nguyện tham dự bảo tồn và phát huy di tích của mình.
Nhà nhiên cứu văn hóa Bùi Trọng Hiền:
Người dân phải hưởng lợi
Ở một vài nước phương Tây, nhà nước thuyết phục chủ có di sản ký cam đoan dựa trên Luật Bảo tồn di sản có qui định bảo tồn càng nhiều càng tốt. Khi đã ký cam đoan thì nhà nước có trách nhiệm đầu tư. Nếu hỏng ở đâu thì nhà nước và tư nhân phải chung tiền tôn tạo. Khi ấy, chủ có di sản vẫn có di sản của mình, trong khi lại được hưởng lợi từ khách du lịch, được nhà nước đưa di sản vào danh sách một vài điểm đến của du khách… Người ta ý thức được bảo vệ di tích không chỉ cho gia đình, dòng họ mà còn cho cả quốc gia.
Khi người dân được hưởng lợi từ di tích thì họ sẵn sàng chung tay có nhà nước. Muốn bởi thế, phải có chế tài nghiêm ngặt chứ chẳng thể chỉ nói suông.
H.L.Anh ghi
Tham khảo thêm nhiều tài liệu khác ở chuyên mục cho thuê vinhomes central park
Bạn muốn nghiên cứu 1 số căn hộ chung cư khác ở bình thạnh thì click ở đó Căn hộ Bình Thạnh
COMMENTS