Ngành chế biến gỗ: Đích ngắm xa hơn

Kết thúc năm 2017, ngành chế biến gỗ Việt Nam đâyn tin vui khi kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản đạt 8 tỷ USD, tăng 10,2% so có năm 2016 và về đích trước 3 năm so có kế hoạch.

Thị trường nội địa rộng nhưng chưa được ngành gỗ khai thác đúng mức

Ngành gỗ Việt Nam hiện chiếm 6% thị phần địa cầu, tiếp tục đứng đầu ASEAN, thứ hai châu Á và thứ năm địa cầu, thuộc nhóm 1 số nước mạnh về chế biến gỗ, và nằm trong top 6 ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.

Trong tổng kim ngạch xuất khẩu gỗ năm 2017, 1 số công ty trong nước chiếm 53% và công ty FDI chiếm 47%, là năm hiếm hoi ngành gỗ Việt Nam khẳng định được địa vị “sân nhà”. Tuy nhiên, xét về 1 số điều kiện kinh tế – xã hội, mật độ này vẫn còn khá khiêm tốn và chưa tương xứng có tiềm năng. Đặc biệt, phân khúc nội địa được phân tách hơn 4 tỷ USD vẫn chưa được chú trọng đúng mức.

Theo ông Nguyễn Quốc Khanh – Tổng giám đốc AA Corporation, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), từ đấy đến sau năm 2020, ngành gỗ có rất nhiều tiềm năng phát triển. Đến năm 2020, ngành gỗ sẽ xuất khẩu đạt 11,26 tỷ USD, phân khúc nội địa tăng 6%, đạt 1,75 tỷ USD. Đó là các mục tiêu hoàn toàn vừa sức.

Trừ châu Á, 1 số khu vực sản xuất đồ gỗ khác không tăng trong vài năm gần đấy, sức ép tranh đua toàn cầu không quá nặng nề. Việt Nam cũng là nước sản xuất và chế biến gỗ đúng nghĩa, khác hẳn Singapore hay Philippines vốn thiên về thương mại, nhận đơn hàng và chuyển đi gia công ở 1 số nước khác.

Ông Khanh đánh giá: “Trung Quốc bắt đầu đánh thuế xuất khẩu đồ gỗ. Họ còn bị kiện phân phối phá giá ở Mỹ khiến cho đồ bên trong xe của nước này giảm sức tranh đua. Đức, Ý đang giảm sản xuất đồ gỗ vì giá thành đầu vào tăng, sức tranh đua giảm. Sản xuất đồ bên trong xe là thế mạnh của Việt Nam. Nếu không nắm bắt thời cơ, 1 số nước láng giềng như Indonesia và Malaysia chắc chắn sẽ vượt qua Việt Nam để giành lấy phân khúc và ngôi quán quân trong ASEAN”.

Hiện nay Mỹ, Nhật và châu Âu vẫn là các phân khúc chính của đồ gỗ Việt Nam. Mỹ vẫn duy trì chính sách phân phối hàng ưu đãi nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam, nhưng chính sách phân phối hàng thuế lương công ty của Mỹ giảm từ 35% xuống 25% đang hỗ trợ cho 1 số ngành sản xuất bản địa, trong đây có ngành gỗ. Thị trường EU không tăng nhiều song đồng euro giảm giá cũng gây gặp khó cho việc nhập khẩu đồ gỗ từ Việt Nam.

Thị trường Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc không tăng mạnh nhu cầu, độc đáo là dăm gỗ, viên nén gỗ. Trong khi đây, nhiều công ty gỗ Trung Quốc muốn chuyển sang Việt Nam dưới hình thức liên doanh, liên kết để tận dụng 1 số ưu thế về thuế và phân khúc. Điều này sẽ làm ảnh hưởng đến phân khúc lao động và nguyên liệu trong nước, đồng thời có thể dẫn đến nguy cơ bị kiện chống phân phối phá giá.

Bên cạnh đầu tư máy móc tân tiến, chú trọng thiết kế mẫu mã mới và cải tiến quản trị, 1 vấn đề quan trọng được 1 số công ty ngành gỗ đồng tình là sự ổn định về nguyên liệu, độc đáo là nguồn gỗ có chứng chỉ. Theo ông Lê Văn Minh – CEO Công ty TNHH Chế biến gỗ Tường Văn, 2 loại gỗ có thế mạnh của ngành gỗ Việt Nam là tràm (keo) và cao su.

Trong khi tràm vẫn còn lợi thế thì gỗ cao su khai thác hằng năm vẫn không đủ cung cấp nhu cầu của công ty trong nước do thương nhân Trung Quốc đẩy giá để thu gom. Gỗ cao su Việt Nam đã trở thành thương hiệu tin cậy ở phân khúc Mỹ, châu Âu nay đang mất dần lợi thế vì khan hiếm nguyên liệu.

Theo ông Minh, Nhà nước cần phải can thiệp để hạn chế xuất khẩu gỗ nguyên liệu, khuyến khích xuất khẩu đồ gỗ. Doanh nghiệp gỗ cần phong phú hóa nguồn nguyên liệu để không bị tác động về giá cả, ưu tiên sử dụng gỗ rừng trồng để khuyến khích kinh tế lâm nghiệp, nói không có gỗ bất hợp pháp.

Để ngành gỗ Việt Nam phát triển bền vững, 1 số công ty cho rằng chẳng thể không đề cập đến trách nhiệm của 1 số cơ quan quản lý nhà nước. Tại buổi làm việc có Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường, đại diện HAWA kiến nghị, bên cạnh cổ súy sử dụng gỗ hợp pháp, cần có kế hoạch tuyên truyền để ngành gỗ không bị hiểu nhầm là ngành phá rừng, đe dọa môi trường.

Các công ty kiến nghị bộ này sớm trình Chính phủ ban hành nghị định tuân thủ 1 số đề nghị về gỗ hợp pháp theo hệ thống chắc chắn gỗ hợp pháp Việt Nam (gọi tắt là VNTLAS) và sớm ban hành bộ nguyên tắc quản trị rừng bền vững để cấp chứng chỉ của Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, mỗi năm ngành gỗ cần dao động 40 triệu m3 gỗ nguyên liệu, nếu ngành gỗ kết hợp tốt có lâm dân, lâm nghiệp, quỹ đất 4,1 triệu ha giai đoạn này hoàn toàn đủ cung cấp nguyên liệu để chế biến. Một gặp khó khác khiến 1 số công ty kêu ca là giai đoạn này Tổng cục Lâm nghiệp chưa ban hành 1 số biểu mẫu xác nhận gỗ hợp pháp thống nhất trong cả nước, nên công ty rất gặp khó để thực hiện trách nhiệm giải trình.