Ám ảnh tồn kho xi măng

Từ đầu năm đến nay, tiêu thụ xi măng trong nước đạt 24,5 triệu tấn, tăng 8% so có cùng kỳ 2016, nhưng có diện tích công suất ngành lên tới 86 triệu tấn/năm thì đầu ra vẫn là mối lo lớn.

Ngành xi măng đang đau đầu lo tiêu thụ bởi dư thừa công suất. Trong ảnh: Nhà máy Xi măng Hải Phòng.

Dư thừa 26 triệu tấn

Theo ra mắt của Hiệp hội Xi măng Việt Nam, tổng công suất ngành xi măng tính đến thời điểm này đã lên tới 86 triệu tấn, trong khi khả năng hấp thụ của phân khúc nội địa cả năm chuẩn bị chỉ dao động 60 triệu tấn, thì 26 triệu tấn xi măng còn lại phải cậy nhờ tiêu thụ qua xuất khẩu.

Sở hữu 8 công ty thành viên chuyên sản xuất xi măng, cùng thêm 2 đơn vị mới nhận về là Xi măng Sông Thao và Xi măng Hạ Long, Tổng công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) đang oằn mình lo tiêu thụ trong bối cảnh dư cung lớn như giai đoạn này.

Tính đến hết tháng 5/2017, Vicem đang có lượng xi măng và clinker tồn kho vào dao động 1,4 triệu tấn, tương đương hơn 30 ngày sản xuất.

Ông Lương Quang Khải, Chủ tịch Hội đồng thành viên Vicem cho viết, điều kiện tốt nhất cho tồn kho đối có Vicem là 20 ngày sản xuất, tương đương 800.000 – 1 triệu tấn, vừa đủ để dự phòng cho sự cố máy móc.

Lượng clinker, xi măng tồn trong kho của Vicem cho thấy 1 bức tranh khá tối màu, dù nhà sản xuất này có tiếng trên phân khúc có thương hiệu và thị phần chiếm gần 35%.

Từ cuối năm 2016 đến nay, phân khúc xi măng được bổ sung thêm dao động 6-7 triệu tấn của một vài nhà máy mới đi vào vận hành như Xi măng Long Sơn (Thanh Hóa), Xi măng Sông Lam (Nghệ An)… khiến việc tiêu thụ nội địa không chỉ có riêng Vicem, mà có toàn bộ một vài nhà sản xuất xi măng khác đều không tránh khỏi chật vật.

“Nhu cầu tiêu dùng xi măng nội địa chuẩn bị chỉ tăng 7-8% trong năm 2017, nhưng trong bối cảnh có thêm vài triệu tấn từ một vài nhà máy mới được bổ sung ra phân khúc, mà xi măng đã sản xuất ra kiểu gì cũng phải phân phối, dù hạ giá, để công ty còn quay vòng vốn, đã gây ra xáo trộn không nhỏ trên phân khúc”, ông Khải cho biết thêm.

Trong số 10 công ty thành viên Vicem, tiêu thụ vất vả nhất thuộc về một vài công ty gần khu vực miền Trung, như Vicem Hoàng Mai, Vicem Bỉm Sơn, do việc bổ sung nguồn cung từ cuối năm 2016 đều tập trung ở khu vực này.

Theo đại diện Vicem, tiêu thụ xi măng ở miền Trung tăng không đáng kể. Điển hình như Nghệ An, chỉ tiêu thụ dao động 1,5 – 2 triệu tấn, nhưng chỉ riêng 1 nhà máy mới đưa vào vận hành ở địa phương này đã có công suất 4 triệu tấn, chưa kể một vài nhà máy xi măng đã đâyng đô từ trước đây.

Xuất khẩu tăng nhưng giá giảm

Lối thoát cho sản lượng xi măng dư thừa lớn là con các con phố xuất khẩu. Thuận lợi cho ngành xi măng là tình hình xuất khẩu từ đầu năm đến nay duy trì được mức tăng trưởng dương về sản lượng và trị giá so có cùng kỳ 2016, nhưng so có thời điểm 2014, mức giá xuất khẩu hiện giờ rớt mạnh.

Số liệu của Tổng cục Hải quan cho biết, 5 tháng đầu năm 2017, lượng xuất khẩu xi măng và clinker của Việt Nam đạt 8,2 triệu tấn, trị giá 288 triệu USD. Xuất khẩu xi măng và clinker trong tháng 5/2017 đã tăng 16,6% về lượng và tăng 10,9% về trị giá so có cùng kỳ năm 2016.

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Xi măng The Vissai, công ty có Nhà máy Xi măng Sông Lam (giai đoạn I mới đưa vào vận hành có công suất 4 triệu tấn) cho biết, giá xuất khẩu xi măng, clinker đang giảm mạnh. Hiện, giá xuất khẩu FOB clinker ở quanh mức 29 – 30 USD/tấn, giảm 25% so có năm 2014, xi măng giảm còn 45 – 50 USD/tấn so có mức 55 – 60 USD/tấn.

Năm 2014, giá xuất khẩu FOB clinker từ 38 – 40 USD/tấn, xi măng trên dưới 60 USD/tấn, bắt đầu giảm từ năm 2015 đến nay.

Xuất khẩu xi măng của Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng liên tục từ năm 2010 đến năm 2014, có đỉnh cao năm 2014 xấp xỉ 20 triệu tấn xi măng và clinker, doanh thu gần 1 tỷ USD, đứng nhất nhì trong khu vực và địa cầu.

Tuy nhiên, 2 năm 2015 – 2016 thì sản lượng xuất khẩu xi măng chỉ còn 16,2 triệu tấn và 14,7 triệu tấn.

5 tháng đầu năm 2017, dù xuất khẩu đã nhích lên cả về sản lượng lẫn giá, nhưng chưa thể nói trước về tương lai từ nay đến hết năm, do tranh giành xuất khẩu có Trung Quốc, Iran, Pakistan, Thái Lan, vẫn tiềm ẩn nhiều diễn biến khó lường. Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, giá xuất khẩu clinker, xi măng của Việt Nam và một vài nước trong khu vực chỉ chênh nhau từ 0,5 – 1 USD/tấn.

Đáng nói là, kể từ khi ứng dụng Nghị định 100/2016/NĐ-CP và Nghị định 122/2016/NĐ-CP, mỗi tấn clinker và xi măng xuất khẩu của Việt Nam đang gánh thêm kinh phí thuế từ 4 – 7 USD/tấn, một vài công ty xuất khẩu đang phải oằn mình bù lỗ để giữ phân khúc và danh tiếng có bạn hàng, đặc trưng có các phân khúc và bạn hàng đã ký kết hợp đồng dài hạn.